Column Harry Horsman: Afstand creëert ruimte
Het bijzondere aan het wonen en werken in Zwitserland is om steeds opnieuw te merken hoe Nederlands ik stiekem toch ben en moet blijven wennen aan de Zwitserse mores. Tegelijkertijd dreig ik toch ook steeds meer te verzwitseren. Ik kwam hier laatst weer eens achter toen ik mezelf verraste met het bakken van een cake voor het afscheid van een stagiaire (jawel, een eerste stap in de richting van opleiden in het NAD!). Niet veel later stond ik houtjes te hakken om spontaan wat worstjes te gaan grillen in het bos, inclusief houthakkershemd met sportschoenen (klopt, uitdagende combinatie). In de winter schep ik moeiteloos mijn auto in een mum van tijd sneeuwvrij en zwaai inmiddels vrolijk terug naar alle boeren op de velden. Als ik hardloop over smalle paadjes in de bergen, manoeuvreer ik ontspannen en behendig door een koeienfile waarbij ik ze vriendelijk groet en ze aanspreek met mevrouw. Ik moet bekennen dat ik laatst toch wel een beetje van mezelf schrok toen ik tijdens een dagje Italië (dit ligt immers om de hoek) mezelf een opmerking hoorde maken over de chaos. Oeps! Nederland is nog lang niet uit mijn lijf vertrokken, maar er is zeker een beetje Zwitserland bijgekomen. De mate van verzwitsering is goed af te lezen aan de hoogte van de opgetrokken wenkbrauwen als Nederlandse vrienden langskomen. Op zulke momenten realiseer ik weer welk effect de omgeving heeft op mij als individu. Deze interactie is ook goed waarneembaar bij onze patiënten in het NAD. De patiënten zijn uit hun vertrouwde omgeving weggehaald, worden hier in een aquarium vol onbekende lieden neergezet, moeten hun draai zien te vinden en óók nog eens werken aan hoe om te gaan met de astma en de gevolgen hiervan. De kracht van de afstand met thuis is dat patiënten gaan inzien welk effect de omgeving heeft op hun ziekte en coping. Ze realiseren zich dat er in Nederland diverse omgevingsfactoren zijn die hun disfunctionele gedragspatronen in stand houden. Zo kan er een overbezorgde partner zijn, heeft iemand nooit geleerd hulp te vragen of loopt de interactie met hulpverleners continu spaak. Het voordeel van het verblijf op een berg ver van huis is dat oude patronen soms gemakkelijker te doorbreken zijn. Ten eerste omdat een deel van de patiënten door de unieke omgeving eindelijk letterlijk op adem komen. Het is vrij lastig reflecteren op gedachten, emoties en gedrag als je een groot deel van je tijd naar adem ligt te happen. Ten tweede sorteert de nieuwe omgeving minder snel voor om oud gedrag in te zetten, ondanks de interne patronen en neigingen. Vergelijk het maar met de gedragsontlokkende kracht van de omgeving die iedereen wel herkent als hij of zij voor de zoveelste keer misgrijpt in de keukenla na een reorganisatie van de keukenspullen. Echter, in een vakantiehuisje heb je al snel de nieuwe routine gevonden en stoppen de perseveraties van thuis. Uw scherpe geest merkt natuurlijk direct en terecht op: “Ha! Maar hoe gaat dat eenmaal weer thuis dan?!” Dat is precies wat wij ook denken. Daarom wordt al vanaf het begin van de opname steeds de link gelegd tussen het hier en nu naar straks en thuis. Patiënten worden aangespoord nieuw gedrag direct en dagelijks toe te passen. Ze hebben voldoende ruimte en tijd om te oefenen met hun nieuwe gedrag op allerlei vlakken en maken een concreet plan voor thuis, waarin de medische, fysieke en psychische gezondheid wordt meegenomen. Verder proberen we de thuisomgeving ook te betrekken in de behandeling, live als er bezoek is uit Nederland, of via de moderne digitale kanalen. Het is voor ons enorm informatief om een beeld te vormen hoe de thuissituatie van iemand de gezondheid en coping beïnvloedt. Het is mooi om te zien dat wanneer de patiënt uit de thuissituatie en op afstand is, er ook ruimte ontstaat voor de thuisomgeving om te veranderen. Een partner ziet eindelijk in wat de patiënt allemaal deed in het huishouden, een zus blijkt wel degelijk voor zichzelf te kunnen koken of een gezin ziet in dat meer zelfstandigheid van de patiënt meer vrije tijd oplevert voor de rest. Natuurlijk kunnen we nooit het hele systeem en omgeving van de patiënt veranderen, dat moeten we ook niet willen. Maar afstand creëert ruimte voor besef en veranderingsbereidheid. En als ze dan eenmaal thuis zijn? Hoe weet je dan of therapie effect heeft gehad? Misschien is de hoogte van de opgetrokken wenkbrauwen een mooie effectmaat… Grüezi!
Harry Horsman
