Gezondheid! (Harry Horsman)

Gezondheid is een enigszins complex begrip. Het is een concept dat zich moeilijk laat vangen in een vaste definitie die even treffend als volledig is. In hun beschrijving van het concept gezondheid stellen Huber et al. (2011) Health as the ability to adapt and self-manage in the face of social, physical and emotional challenges of life. Deze karakterisering (de auteurs zelf spreken in hun artikel bewust niet van een definitie) van gezondheid gaat dus over het vermogen zich aan te passen en zelf de regie te voeren ten aanzien van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven. Dit sluit mooi aan bij de bio-psycho-sociale visie die wij als psychologen hebben op gezondheid. Patiënten die worden verwezen naar een afdeling Medische Psychologie hebben meestal problemen in het adaptatievermogen (in de breedste zin van het woord), ziektemanagement, of beide. In sommige gevallen is het juist de verwijzend medisch specialist zelf die moeite heeft met zijn of haar adaptatieproces of management, maar dan meestal ten aanzien van de patiënt. Hoe dan ook, binnen het hele concept gezondheid is een zeer groot deel weggelegd voor óns terrein. Het gaat immers om zaken als behandelrelatie, symptoomperceptie, emoties, therapietrouw, sociaal functioneren, kortweg het hele denken, voelen en doen van de patiënt in reactie op het hebben (gehad) van een lichamelijke aandoening of klachten. En dát is precies waar wij goed in zijn, toch? Afgelopen februari was er een longartsencongres in Davos waar ik een workshop gaf samen met onze longarts met de titel Samen sta je sterk. Dit ging over het belang van goede samenwerking tussen verschillende specialismen en disciplines die nodig is bij het aanbieden van een geïntegreerde behandeling aan patiënten met ernstig of moeilijk te behandelen astma. Ik noem het bewust een geïntegreerde behandeling, want multidisciplinair is niet altijd hetzelfde als geïntegreerd, zoals u weet. Hier in het NAD zijn de patiënten klinisch opgenomen en gaan in het weekend vanzelfsprekend niet naar huis. De lijnen tussen behandelaren onderling en tussen team en patiënt zijn kort. Dit zijn belangrijke voorwaarden om een multidisciplinaire behandeling daadwerkelijk geïntegreerd aan te kunnen bieden. In de Nederlandse situatie zijn deze voorwaarden vaak niet, of slechts gedeeltelijk aanwezig. Mijn vraag aan de longartsen was daarom hoe ze zich ervan vergewisten dat hun beoogde en voorgeschreven medische beleid daadwerkelijk ten uitvoer werd gebracht door de patiënt, het eigen team en de ingeschakelde collega’s. Oftewel, was de behandeling samengesteld, of daadwerkelijk geïntegreerd, en verliep het zoals gepland? In dit geval was de vraag stellen, hem ook beantwoorden. Genoemde knelpunten gingen over de inrichting van de zorg, over werkdruk, over stroeve samenwerking met collega’s, over verantwoordelijkheden en over ‘lastige’ patiënten. Het werd duidelijk dat dokter zijn zoveel meer was dan alleen maar knappe medische diagnostiek en passend beleid bedenken. We spraken verder over behandelrelaties, symptoomperceptie, emoties, therapietrouw, afijn… óns speelveld! De artsen luisterden aandachtig naar vooral psychologische aspecten van onze behandeling en naar een casus over succesvolle medicatie-afbouw waarbij angst een hinderende factor was geweest. Ik moest denken aan het thema profilering van ons vak dat tijdens het LVMP congres in Davos dit jaar op verschillende momenten aan bod kwam. Tijdens de workshops en achteraf gaven enkele artsen aan de banden met de psychologen in hun ziekenhuis weer aan te zullen halen. U bent dus gewaarschuwd! Maar het gaat natuurlijk om de patiënt. Want wij kunnen als professionals wel vinden dat gezondheid gaat over aanpassen en de regie in eigen hand hebben met alle uitdagingen van het leven, maar ervaart de patiënt dat ook zo? Tijdens een lezing voor astmapatiënten kwam deze vraag aan bod en ik kon me erg goed vinden in het antwoord. Het is belangrijk dat je de ziekte die je hebt integreert in het dagelijkse leven zodat je er rekening mee houdt, dat je adaptief bent en de regie zoveel mogelijk in eigen hand houdt.  Als je daarin slaagde, dan kon je ondanks het hebben van astma toch gezond zijn.

Harry Horsman

Huber M, Knottnerus JA, Green L, van der Horst H, Jadad AJ, Kromhout D, Leonard B, Lorig K, Loureiro MI, van der Meer JWM, Schnabel P, Smith R, van Weel C, & Smid H. How should we define health? BMJ 2011; 343(4163):235-237