Column: “Lieve Mieke” een luchtroos à la Leary

Lieve Mieke,

Hoe houd jij de contacten met de patiënt luchtig? Misschien gekke vraag, maar heb zo’n idee dat dit naast verdieping toch ook best belangrijk in de relatie met de patiënt is….

Het gesprek met de patiënt is letterlijk luchtig, omdat lucht een basaal ingrediënt is van de spraak. Woorden zijn dus in essentie lucht…

En lucht is ook op een andere manier aanwezig in de kamer. Wat denk je van je hart luchten, ventileren, een opluchtend gesprek…maar jij bedoelt waarschijnlijk iets anders met luchtigheid?

Kijk, zo zie je maar op hoeveel verschillende wijze lucht een rol speelt in de therapeutische spreekkamer! Klopt, zelf zat ik te denken aan lucht in de vorm van licht, lichter maker…… Thematiek is vaak zwaar en beladen, voor patiënten, in het contact….. en daardoor voor de therapeut. Heb zo het idee dat lucht, luchtigheid dan ook een belangrijk ingrediënt is, als een soort tegengif…?

Een Luchtroos à la Leary? Complementariteit niet in gedrag maar in onderwerp –  klankkleur : zwaar /serieus –luchtig. Bij jouw ‘anti-gif’ moet ik direct denken aan Lieke Marsman, dichter des Vaderlands. Vanwege kraakbeenkanker heeft ze haar arm en schouder laten amputeren: ‘de gifbeker moest helemaal leeg, de radiotherapie van dit voor jaar haalde helemaal niets uit…’, zo schreef zij onlangs op Twitter.

Ja, poeh, hee, ik heb dat ook gelezen.

En wat dacht en voelde je bij haar zelfspot  ‘This Woman Lost Five Kilos in One Day Click Here To Find What Her Secret is ‘ Stel: je hoort dit van een patient. Hoe reageer je dan? Valt dit onder luchtigheid?  En hoe ligt dit voor de behandelaar? Wat kan wel, is mogelijk verdiepend, verrijkend, wat niet? En wanneer? En bij wie ? We betreden het terrein van  de humor en luchtigheid: gelaagd, risicovol dus … wees voorzichtig  wat mij betreft.  Bij een verkeerde inschatting kun je de therapeutische relatie beschadigen. Een patient kan zich niet serieus genomen voelen.

Luchtigheid vereist misschien sowieso een bepaalde stevigheid in  de relatie, bij de patient, bij de behandelaar?

Maar als je de luchtigheid breder trekt?

Wat denk je van de behandelkamer als luchtruim?  De therapeutische relatie als een luchtbrug ? Met een boven – luchtstroom en een onder- luchtstroom?

Dit wordt wel erg luchtig… bijna etherisch…

Goed. Ik ga het wat concreter maken. Een therapeutische relatie herbergt altijd luchtigheid; het proces moet ‘ ademen’ . Bij de hartrevalidatie , in de PEP /leefstijlmodule , gebruiken we vaak een ontspanningsoefening van Jan van Dixhoorn met zinnetjes als ‘er is lucht genoeg’, ‘er is ruimte genoeg’, ‘er is tijd genoeg’. Deze zinnetjes zijn gelinkt aan alles wat lucht wegneemt, benauwt, soms letterlijk, met name bij angst. Als de angst te hoog is kan de ‘visual (lees emotional) cliff ‘ of ‘interindividual space ‘niet overbrugd worden. Dat geldt ook voor schaamte , schuld en als een keurslijf gehanteerde richtlijnen en protocollen. Aanwezig, van vitaal belang voor de werkrelatei  en het hangt allemaal in de lucht. Niet in het luchtledige; dat heb je meer bij (beeld) bellen. Als je niet f2f, live bent lijkt de life- component te ontbreken en de communicatie minder levendig te zijn. De luchtbrug is er niet en er is sprake van een affectblokkade.

Ik zeg nog steeds: etherisch..

Je kunt denken aan de vier vinkjes: warmte /empathie, echtheid, acceptatie en zelfreflectie. Veel hoor je trouwens  in / aan de stem, maar dat is een onderwerp apart. Misschien helpt dit voorbeeld ook. Ik heb ooit een jonge vrouw in behandeling gehad met borstkanker. De behandeling sloeg niet aan. De gesprekken gingen over leven en dood, Zwaar, maar in goede afstemming met elkaar ook weer niet. Herkenbaar denk ik voor iedereen, die dit leest en deze gesprekken  voert. Ze werd snel zwakker, maar wilde naar het ziekenhuis blijven komen, zolang het ging. Bij, naar later bleek, ons laatste gesprek had ze een luchtje op. Ik maakte er een opmerking over. “Ik vind het ook lekker ruiken..het heet Eternity…” We keken elkaar aan en zagen in elkaars ogen dat ook dit paste. We zwegen. Woorden waren overbodig.  Alles/het hing in de lucht:

“Wovon man nicht sprechen kann, darüber muß man schweigen.”
― Ludwig Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus

En zo ademt het leven de therapeutische relatie door… kun je een meer wezenlijke luchtigheid bedenken?