Column Rik Withaar: Medische psychologie voor ziekenhuismedewerkers in COVID-19 crisis

“Let een beetje op elkaar, ik reken op jullie..” (Mark Rutte, 16-3-2020)

In Nederlandse ziekenhuizen is ervaring opgedaan met Peer Support; collegiale ondersteuning aan collega’s die psychische gevolgen ondervinden van patiëntveiligheidsincidenten. Veel ziekenhuizen hebben een peer support team, voor verpleegkundigen en artsen. Immers, een onverwacht overlijden, of een complicatie die ernstige gevolgen heeft voor de patiënt, bergt ook de mogelijkheid in zich om de zorgprofessional mentaal te raken. Zorgprofessionals hebben over het algemeen voldoende coping vaardigheden en voldoende sociale steun om te herstellen van deze mentale klappen. Peer support is ook in Nederland een goede aanvulling gebleken op de al bestaande hulpbronnen van de hulpverlener in zwaar weer.

Ziekenhuizen delen hun ervaringen met collegiale opvang in het Leernetwerk Peer Support om te leren van elkaar. Zo weten we dat, een derde van de zorgprofessionals last heeft van mentale klachten (bijvoorbeeld twijfel, stressklachten, schuld en schaamte) na een patiëntveiligheidsincident en een vijfde deel van de zorgprofessionals last heeft van herbelevingen, zelfs nog na 2 maanden. (Medisch Contact, sept. 2017, Vanhaecht e.a.). Twintig procent heeft behoefte aan een time-out na een incident. Naast de indrukwekkende hoeveelheid psychische klachten bij zorgprofessionals na een patiëntveiligheidsincident is ook de relatief lange duur van klachten imponerend, soms zelfs tot een jaar na het incident.

Het aanbod van peer support wordt gewaardeerd door zorgverleners, of ze er nu wel of niet gebruik van maken. Dit blijkt onder andere uit een evaluatie van peer support in ons ziekenhuis, Isala Zwolle. Ongeveer 40% maakt gebruik van een aanbod voor een of meerdere gesprekken. Zonder uitzondering wordt het aanbod van een collegiaal gesprek positief gewaardeerd. Een dokter zei me eens dat toen peer support in de familiekring besproken werd, waarin meerdere personen met een geneeskundig beroep, vooral oudere dokters het geweldig vonden dat er nu ook voor dokters gezorgd werd. Peer support werkt daarmee ook als katalysator in een gewenste cultuurverandering in ziekenhuizen. Een cultuurverandering waar ook het kabinet toe oproept in deze tijden, getuige de uitspraak van Mark Rutte, geciteerd in het motto boven deze column.

De gevolgen van de huidige COVID-19 crisis hebben ook de potentie de zorgprofessional mentaal te raken. Er is verhoogde stress en een verhoogde belasting bij zorgprofessionals en men zal meer dan anders geconfronteerd worden met zeer zieke patiënten of patiënten die overlijden. Dit vraagt meer dan gemiddeld van het individu, individuele coping vaardigheden en sociale steun zouden vaker te kort kunnen schieten. Louter het weten dat zorgprofessionals voor elkaar zorgen als er psychische klachten zijn, kan een belangrijke steun in de rug zijn. Psychische stabiliteit van zorgprofessionals is nu, wellicht meer dan ooit, gewenst, om allerlei redenen, maar vooral om de kwaliteit van patiëntenzorg hoog te houden.

Vanuit Italië komen berichten van zorgprofessionals dat juist nu peer support nodig is. Zorgprofessionals dreigen uit te vallen als gevolg van psychische belasting. De dekselconcerten vanaf balkons worden gewaardeerd door de overbelaste zorgprofessional, maar ook collegiale gesprekken om mentaal te ondersteunen worden als zeer waardevol gezien.

In Nederland staan we- met uitzondering van Noord-Brabant- nog aan het begin van de COVID-19 crisis, die getuige de ontwikkelingen in Wuhan nog wel enkele maanden kan duren.

Afdelingen medische psychologie in ziekenhuizen in Nederland kunnen in de komende tijd van dienst zijn om zorgprofessionals zo goed mogelijk in het zadel te houden. Bied je diensten aan bij het Peer Support Team, Bedrijf Opvang Team (BOT), RvB, stafbestuur. Werk samen met peer supporters die er al zijn. Wij van medische psychologie, zijn goed uitgerust om psychosociale steun te geven en mocht het nodig zijn dan kunnen we onze specifieke expertise op het gebied van medische psychotraumata inzetten.

Let wel op eigen veiligheid. Spreek telefonisch en als het toch face-to- face moet, liefst buiten het ziekenhuis af, houdt de gepaste afstand en hygiënemaatregelen in acht. Bel vaker dan je gebruikelijk zou doen. Ondersteun je collega als het nodig is om een time-out te nemen. Bespreek ook dat het team waarin de betreffende zorgprofessional werkt op de hoogte wordt gebracht van de klachten. Zodat ook zij, net als wij, een beetje op elkaar kunnen letten.

Rik Withaar, klinisch psycholoog-psychotherapeut

Isala Zwolle