Interview Louis Zantema

Afgelopen mei won Louis Zantema (voorzitter van eHealth Werkgroep) de eerste prijs in de landelijke competitie voor Sustainable Healthcare Challenge. Reden voor de PR-commissie om hem te interviewen. 

Afgelopen mei won jij samen met een masterstudent de landelijke Sustainable Healthcare Challenge. Omdat we toch een beetje in een sport-zomer verkeren: ‘wat ging er door je heen, toen jullie deze prijs wonnen?’

Dat was nogal een spannend moment, van alle deelnemende start-ups werden er vijf winnaars gekozen. Er waren al vier namen genoemd, en zoveel andere goede start-ups dat ik bijna zeker wist dat wij niet meer konden winnen. Toen wij toch als laatste winnende start-up genoemd werden was dat een bijzonder grote ontlading en euforie! Van enthousiasme heb ik zo ongeveer iedereen op het podium toen ge-high-fived. De spanning kwam toen wel weer terug, omdat ik voor een live bidding nog een keer drie minuten moest gaan pitchen. In deze laatste ronde moest iedereen zijn best doen zoveel mogelijk gratis adviseurs en geldprijzen te ‘verdienen’, wat uiteindelijk vooral een erg dankbaar moment was, om daar te mogen staan en zoveel support en extra funding te mogen ontvangen.

Jullie hebben deze prijs gewonnen met een app VRelief. Een virtual reality app, die jullie gebruiken op de pijnpoli. Wat houdt deze app precies in?

VRelief is een virtual reality therapie voor patiënten met chronische pijn. In Nederland zijn gigantisch veel mensen met chronische pijnklachten, naar schatting meer dan 2,7 miljoen. In mijn eigen werk met deze doelgroep merk ik dat educatie en psychologische strategieën deze patiënten ontzettend kunnen helpen hun pijn te verminderen, maar landelijk zie je dat minder dan 2% van de patiënten dit soort interventies aangeboden krijgt. Er zijn simpelweg te weinig (pijn)psychologen en het vinden van de weg naar een psycholoog wordt door patiënten vaak ook als lastig ervaren.
Dit probleem werd pas echt helder toen Margryt Fennema bij ons in het MCL haar afstudeerstage digitale zorginnovatie kwam doen. Door het toepassen van de door haar geleerde ‘design research’ principes werd mij ook duidelijk hoe graag deze mensen alles willen doen om van hun pijn af te komen – en dat wij daar meer in wilden bieden.

Dit klikt als de droom van elke behandelaar: een probleem signaleren en hier ook nog een oplossing voor kunnen bieden!

Ja, we zijn eigenlijk stapsgewijs hypotheses gaan testen en samen met patiënten gaan kijken waar hun behoeften liggen als het gaat om uitbreiding van pijnbehandeling. Er was al veel literatuur beschikbaar over VR bij acute pijn, maar in trials die we met patiënten met chronische pijn deden, ervoeren zij VR ook erg prettig als afleiding. Na verschillende VR-games met patiënten gespeeld te hebben, ontdekten wij steeds beter welke interventies zij prettig vonden en legden we een basis voor een eigen VR-therapie. In ons eigen therapie wilden we niet slechts gebruik maken van afleiding om de pijn te verminderen, maar juist ook educatie bieden en patiënten strategieën leren om meer controle over hun pijn te ervaren.
Op dit moment hebben we een eerste prototype ontwikkeld en getest bij zo’n 10 patiënten, met veelbelovende resultaten! Iedereen ervaart door de afleiding tijdens het spelen minder pijn, maar zo’n 65% heeft ook na het spelen minder pijn. Als we patiënten thuis iedere dag het spel laten ‘visualiseren’ (we hebben nog niet genoeg headsets om mee te geven) zien we een week later ook positieve resultaten ten aanzien van de pijnbeleving.
Nu zoeken we vooral financiering om ons therapie verder te ontwikkelen, om hopelijk dit najaar bij meerdere behandelcentra voor chronische pijn VRelief aan te kunnen bieden.

Hoe reageren patiënten op deze app?

Het mooie van design research is dat je op basis van de huidige beschikbare kennis samen met de doelgroep gaat innoveren. Iedere fase van ontwikkelen doen we samen met patiënten. Dit heeft en langere aanloop dan het gebruikelijke ‘top-down’ ontwikkelen, maar het loont omdat je weet dat patiënten de interventie uiteindelijk erg prettig vinden. Het is ook wel grappig om te zien hoe er van mijn oorspronkelijk bedachte interventie bijna niks (behalve de onderliggende theorie) heel is gebleven.

Vertel

Ik had een grafisch mooie interventie bedacht, met uitgebreide controls die patiënten staand moesten doen en waarbij ze flink moesten bewegen. Al snel bleken patiënten het helemaal niet fijn te vinden om lang te moeten staan, in VR te bewegen, snapte niemand die ingewikkelde controls en bleek het te veel gedoe om de VR set steeds op een computer aan te sluiten. Maar goed dat we dat allemaal met patiënten doorliepen om te ontdekken, anders hadden we iets gemaakt waar niemand op zat te wachten!

Jullie hebben die prijs waarschijnlijk niet voor niets gewonnen. Dit zal wel anders zijn dan anderen het aanpakken?

Wat we tot nu toe in E-health veel zien is dat een interventie vooral vanuit een behandelaar is ontwikkeld, waardoor de interventie vooral doet wat voor de behandelaar prettig zou zijn – maar daardoor de plank bij patiënten regelmatig mis kan slaan. Het was voor mij ook zeker wennen toen Margryt in feite aan mij opdrong hoe je patiëntgericht moet innoveren, maar mooi om te zien wat het oplevert. 

Is het voor collega’s in andere ziekenhuizen ook mogelijk deze app te gebruiken, of moeten we daar hele ingewikkelde dingen voor aanschaffen? Ik zie de app bijvoorbeeld niet in de appstore.

We houden het zo simpel mogelijk, omdat we wel hebben geleerd dat de complexe VR headsets te moeilijk werken leveren we met de Oculus Go, een VR headset die geen computer nodig heeft en je net zo simpel als je smartphone aan kunt zetten. Het fijne is dat patiënten zo ook in hun thuissituatie therapie kunnen doen. In het najaar van 2018 starten we de met een beperkte eerste uitgave van VRelief bij andere (pijn)centra. Voor een vast bedrag kunnen centra een aantal van deze headsets kopen, om deze aan patiënten mee te geven of op de kliniek zelf te gebruiken. Met tien VR headsets schatten we in dat een behandelaar zo’n 40 tot 60 patiënten per jaar VRelief kunnen doorlopen. In 2019 komt VRelief breder beschikbaar, ook voor patiënten zelf in de App Store van oculus! Mocht je nu al interesse in een demonstratie hebben, dan vernemen we dat graag.

Naast je werk als GZ-psycholoog werk je bij een eigen bedrijfje en richt je je op dit soort innovaties. Welke ontwikkelingen heb jij nog meer voor ons in petto?

Om zo’n innovatie te kunnen ontwikkelen moesten we wel een eigen bedrijf oprichten, kwamen we gaandeweg achter. Omdat we het zo’n hoopgevende innovatie vinden zijn we (Margryt en ik) dat toen maar gewoon gaan doen, maar komen we er wel achter dat je van de lange adem moet zijn om zo’n project te realiseren en je niet bang moet zijn om bepaalde risico’s te nemen, maar hopelijk zal het allemaal de moeite waard zijn!
Onze visie is dat we (medisch) psychologische behandelingen voor problematiek die veel voorkomt maar weinig psychologisch behandeld wordt, breder beschikbaar maken. Toen ik me meer bezig ben gaan houden met de epidemiologie van bepaalde medisch psychologische problematiek, zag ik pas hoe weinig mensen relatief gezien bij een ziekenhuispsycholoog terecht kunnen. In mijn werk voelt dat helemaal niet zo, omdat ik daar het idee heb dat ‘iedereen’ bij mij terecht zou kunnen, maar de realiteit is helaas anders. Een ander project dat momenteel loopt, is na te gaan of de behandeling van prikkelbare darmsyndroom door middel van hypnotherapie ook niet (deels) via een app zou kunnen verlopen, misschien zelfs als ‘serious game’ om de therapietrouw te verhogen. 

Hoe denk je dat de medische psychologie er over tien jaar uitziet

Wat ik zelf hoop, is dat ons kennis veel breder beschikbaar wordt zodat patiënten veel eerder in ieder geval al medisch psychologische hulp krijgen aangeboden bij beginnende klachten. Daarmee voorkomen we voor in ieder geval bepaalde groepen patiënten hopelijk dat deze terechtkomen in de eindeloze zee van specialisten en vaak pas na jaren een psycholoog treffen. Om onze kennis breder en eerder beschikbaar te krijgen zullen we wel moeten innoveren, want de mankracht om dat face to face te doen is er gewoonweg niet. 

Een digitale revolutie!

Ja, ik hoop dat digitale innovaties ons echt gaan aanvullen. Te vaak zijn we met e-health nu op zoek naar het maken van een soort van replica van de psycholoog, waarbij modules bijna letterlijk weergeven wat anders in een gesprek had plaatsgevonden. Dat zie ik als een gemiste kans, omdat we met techniek juist zoveel kunnen creëren waar we zelf niet toe in staat zijn! Als we op goede en leuke manieren onszelf aanvullen geven we patiënten iets mee waar ze buiten de therapie-uren ook echt mee verder willen en kunnen.