Nieuw: Boeksignalering door Huib van Dis
Nieuwe terugkerende column van Huib van Dis!
Ik smul, jij smult, wij smullen allemaal van goed boeken! Zeker wanneer deze gerelateerd zijn aan onze professie. Hoe leuk is het dan ook wanneer een collega je op een goed boek wijst. Welk boek is wellicht nu leuk om te lezen…? Huib van Dis, meer dan bekend met en in de medische psychologie maar ook bekend als curator van de historische boekencollectie over de ontwikkeling van de medische psychologie bij het LVMP signaleert voor ons!
Deze eerste boeksignalering staat in het kader van de microbiologie en de infectieziekten, een aandachtsgebied binnen verschillende disciplines van de geneeskunde. In de afgelopen periode hebben behandeling van infectieziekten in brede zin (COVID-19, griep, apenpokken) een centrale rol gespeeld in het ziekenhuis en het is afwachten hoe zich een en ander zich ontwikkelt in dit najaar. Voor mij waren er verschillende reminiscenties met HIV/AIDS-periode in het ziekenhuis in de jaren 1981- 1996. In 1996 ontstond de hoop op behandeling tijdens het AIDS-congres in Vancouver. Daarvoor was AIDS in het ziekenhuis een aandoening met een hoge mortaliteit en met AIDS-dementie.
In de afgelopen twee en half jaar heb ik veel gelezen over de raakvlakken van de medische psychologie met de microbiologie en infectieziekten. Ik wil aandacht vestigen op twee titels van 2018 en 2022, over Spaanse griep en corona.
Laura Spinney, De SPAANSE GRIEP Hoe de pandemie van 1918 de wereld veranderde, Uitgeverij De Arbeiderspers, (2018) (416 p) is een herontdekking van Spaanse griep na 100 jaar. Laura Spinney is een Britse wetenschapsjournaliste, die o.a. schrijft voor National Geographic en Nature.
De Spaanse griep maakte van 1918 en 1920 wereldwijd tussen de 50 en 100 miljoen dodelijke slachtoffers, 2,5 tot 5% van de toenmalig wereldbevolking. De pandemie verspreidde zich razendsnel over de gehele wereld. De meest doden vielen in het najaar van 1918. Hoewel deze pandemie de grootste ramp van de twintigste eeuw lijkt te zijn, is zij niet terecht te zijn gekomen in het collectieve geheugen. Het is meer een voetnoot bij de eerste wereldoorlog. Er zijn opvallend veel ontbrekende registraties en gegevens.
De eerste patiënt is “officieel” geregistreerd in maart 1918 in een army hospital in Kansas USA. In een kamp dat Amerikaanse troepen leverde o.a. voor Frankrijk in de 1e wereldoorlog. Maar in de USA en andere geallieerden werd over de pandemie gezwegen. Spanje was neutraal in deze oorlog. Er werd in de pers openlijk over de pandemie gecommuniceerd. De naamgeving van deze griep hield zich aan aloude regels, vernoeming naar een land dat de schuld zou moeten krijgen. Zo ontstond onterecht de naam Spaanse griep.
De ziekteverschijnselen werden beschreven als griepachtige symptomen, zonder waarschuwing plotseling ontstaan van niet lekker voelen, hoesten, zere keel, hoofdpijn, koorts, ademhalingsproblemen, verminderd reukvermogen, duizeligheid, slapeloosheid, angst en verwardheid. Als microbiologische onderzoek werd gedaan bij onderzoek door een arts, werd geen bacterie aangetroffen. De wetenschap van de virologie moest nog ontstaan.
Bij mensen die niet overleden werden langer durende klachten gemeld die tegenwoordig een postviraal of chronisch vermoeidheidssyndroom zouden worden genoemd. De slaapziekte zoals beschreven door Oliver Sachs in de Awakenings (boek en film) wordt door sommigen als late complicatie gezien, maar dit is (nog) niet bewezen.
Een interessant en zeer lezenswaardig boek, dat duidelijk maakt dat de documentatie over de Spaanse griep grote lacunes vertoont en dat collectieve ontkenning een correcte beschrijving is. Naast interessante maatschappelijke, politieke en geschiedkundige details, zijn er nog veel witte plekken waarvan sommige in de toekomst met nieuwe technologie wellicht duidelijk kunnen worden.
Jaap Goudsmit EEN GEZONDE TOEKOMST Vijf lessen van corona, De Groene Amsterdammer & Uitgeverij Pluim (2022) (240p). Jaap Goudsmit is microbioloog en viroloog voorheen bij het AMC en thans aan de Harvard T.H. Chan School of Public Health, Hij heeft zich bezig gehouden met het ontwikkelen van vaccins en antistoftherapie en is expert op gebied van AIDS en griep.
In de proloog van het boek gaat Goudsmit in op analyses m.b.t. de sterftecijfers van Spaanse griep in Nederland. De Spaanse griep eiste in 1918 in Nederland 38.000 levens (126/100.000 inwoners). De corona-epidemie van 2020-2021 eiste 22.000 dodelijke slachtoffers. Door de vaccinatie is de pandemie waarschijnlijk relatief beperkt.
De volgende twee citaten zijn opmerkingen uit de verantwoording en uit les 4.
Hoe kan je je als viroloog zo vergissen in een nieuw virus? is de titel van zijn inleidende verantwoording. “Achteraf bezien is het vrij naïef en misschien zelfs hoogmoedig om in het eerste jaar van een pandemie (2020), … een boek te schrijven met de titel: Vrij van corona. Begin van een nieuw tijdperk”.
Het is ongebruikelijk in de academie en in de politiek op deze wijze terug te komen op eerder ingenomen standpunten. Chapeau.
In Les 4 concludeert Goudsmit dat in ons land vooral wordt nagedacht vanuit een virologisch standpunt en niet vanuit een immunologisch standpunt. Gekeken wordt vooral hoe het virus reageert en minder hoe het lichaam reageert.
Les 4 Als je zestig eenmaal hebt bereikt, moet je je antistoffen regelmatig testen en zo nodig je keel schoonhouden om niet in het ziekenhuis te belanden
De weerbaarheid van ons immuunsysteem neemt naarmate we ouder worden steeds verder af. Dat is bij de één erger dan bij de ander. Daarom is het vanaf zestig jaar belangrijk de staat van je immuunsysteem eens per jaar te testje met een eenvoudig antistoffentestje.
Een boeiend boek met interessante feiten.
