Terug naar de basis (Harry Horsman)

Het had ‘s nachts verrassend hard gesneeuwd. Althans, voor mij was het een verrassing. Ik vermoed dat alle Zwitsers hun onuitstaanbaar nauwkeurige uurwerkjes erop gelijk hadden gezet. Maar voor mij was de witte wereld een onverwacht cadeautje in eigen tuin. Het was nog vroeg toen ik met mijn zoontje naar buiten wandelde en in het koude licht bedacht om een sneeuwpop te gaan bouwen. Het begon steeds harder te sneeuwen. We begonnen met het rollen van de eerste sneeuwbal toen ik mezelf hoorde zeggen dat een goede basis het fundament is van een sterke sneeuwpop, of net andersom. In elk geval: begin bij de basis. Niet veel later stond ik best tevreden het resultaat te bekijken. Mijn zoontje stond zich even verderop uit te graven en was duidelijk minder onder de indruk. Desondanks rende hij de volgende ochtend naar het raam om te zien of de sneeuwpop zich staande had gehouden onder de aanhoudende sneeuwbuien. Toen ik naast hem ging staan, moest ik even slikken om wat we zagen. Het was alsof de sneeuwpop tijdens zijn ochtendsessie yoga, halverwege de zonnegroet was blijven steken. Hij hing voorovergebogen met zijn houten armen onnatuurlijk naar de hemel gericht. We besloten om hem te helpen en liepen de tuin in. De diagnose was snel gesteld, het was een verstuiking van de onderste sneeuwbal, basisfout. Na een kleine ingreep met wat cosmetisch herstelwerk stond de pop in mum van tijd weer vrolijk rechtop, nu met een stevig fundament.

Diezelfde week moest ik tijdens het MDO ineens denken aan de sneeuwpop. Er was van alles aan de hand bij een patiënt en we bespraken waar te beginnen. Ik stelde voor zoals altijd, om bij het begin te beginnen. Heel eenvoudig, jezelf afvragen of de basis wel in orde is, voordat je begint aan ingewikkelde verklaringsmodellen en dito interventies. Er is vaak al van alles geprobeerd en niets lijkt te werken, dan is het verleidelijk om steeds complexer te redeneren, in plaats van een stap achteruit te zetten, richting de basis. De neiging om steeds complexer te denken borduurt niet zelden voort op de aanname dat al het voor de hand liggende in orde is. De inrichting van de medische zorg werkt deze denkwijze bovendien in de hand. Wanneer de basis is onderzocht, wordt er doorverwezen naar meer specialistische zorg. Toch is het belangrijk om te checken of de basis inderdaad nog in orde is. Met de nadruk op nog, want inherent aan complexiteit is verandering. Wat voorheen solide was, kan inmiddels zomaar ingestort zijn. Terug naar de basis betekent niet alleen staren naar labwaarden, foto’s, scans of luisteren naar de longen. Het houdt ook in dat er wordt gevraagd naar grootmoeders wijsheid: rust, reinheid en regelmaat. Hoe zijn de gezondheidsvaardigheden? Hoe is de leefstijl? Is er sprake van psychopathologie die de somatische klachten kunnen beïnvloeden? Psychologen kunnen als geen ander deze zaken nauwkeurig uitvragen en in kaart brengen. Het resultaat is soms even verrassend als verhelderend. Zo was er bijvoorbeeld een patiënt die al dagen zijn medicatie verkeerd nam, omdat hij een lege inhalator gebruikte. De standaard medicatie-inhalatiecheck die bij ons wordt uitgevoerd bracht dit aan het licht. Een andere patiënt had een voorgeschiedenis van jarenlange heftige allergische “aanvallen” op met name luchtjes, bijvoorbeeld rook of parfum. Hij bleek naast een allergie ook een paniekstoornis te hebben. Deze werd echter al die tijd niet herkend omdat er daadwerkelijk sprake was van een allergische reactie waar de aanval altijd mee begon. Toen ik een “aanval” eens goed uitvroeg en met mijn psychologische bril onderzocht, kwam de paniek aan het licht. Na enkele sessies exposure was er nog steeds een allergische reactie op luchtjes, maar geen heftige aanval meer. Weer een andere patiënte meldde dat ze vaak was flauwgevallen, de artsen zouden dit altijd hebben toegeschreven aan hyperventilatie. Zelf vond ze deze verklaring niet erg aannemelijk. Ze wist immers wat hyperventilatie was en gaf aan hierdoor nog nooit te zijn flauwgevallen. Al snel bleek dat deze vrouw naast hyperventilatie een bloed/prik/letselfobie had. Niet echt een handige fobie als je een chronische aandoening hebt waardoor je regelmatig in de buurt van naalden bent. Als laatste; een zeer vermoeide man sliep al jarenlang slecht, alles zou al zijn onderzocht en geprobeerd, niets kon hem nog helpen. Totdat ik met hem de slaaphygiëne besprak en hij hier nog heel wat winst in bleek te kunnen halen. Het zijn allemaal voorbeelden van vooraf aan beginnen, bij de basis. Niet ingewikkeld, juist eenvoudig. Het is tevens een pleidooi om bij complexe somatische problematiek, artsen in een vroeger stadium de psycholoog te laten betrekken. Aan onszelf de taak om onze waarde goed over het voetlicht te brengen bij onze medische collega’s. Dus profileren tijdens lunch, koffie, maar zeker tijdens een MDO en consulten! Eens kijken wat voor sneeuwbaleffect we dan met elkaar kunnen veroorzaken.