• LinkedIn
  • Twitter
  • Mijn LVMP
  • 0Winkelwagen
LVMP - Landelijke Vereniging Medische Psychologie
  • Actueel
  • Medische Psychologie
  • Kwaliteit
  • Ledenbelangen
  • Themadossiers
  • Over LVMP
  • Contact
  • Word lid
  • Zoek
  • Menu Menu
U bevindt zich hier: Home1 / Columns2 / Schuld en schaamte (Jurgen Knobel)

Schuld en schaamte (Jurgen Knobel)

11 augustus 2020

Infectieziekten als COVID-19, hiv, herpes en meningitis onderscheiden zich van andere somatische aandoeningen doordat zij overdraagbaar zijn aan anderen. De wijze van overdracht (hoesten, niezen in nabijheid, fysiek of seksueel contact) kan verschillen en ook de ernst van de klachten, maar altijd is er sprake van een interactie tussen twee of meer personen.
De één draagt het virus bij zich, is infectieus, draagt het virus over, besmet, infecteert.
De ander loopt gevaar, loopt het op, wordt besmet, raakt geïnfecteerd.
We worden geacht onszelf te beschermen tegen het virus. Aan de andere kant spreekt de overheid de potentiële drager van het virus aan op diens verantwoordelijkheid om overdracht te voorkomen.
Anders dan in het voorjaar van 2020, kunnen we ons niet meer verschuilen achter naïviteit. Iedereen weet nu dat we iets kunnen doen en/of laten om het risico op overdracht te minimaliseren. Hoewel de drager vaak niet bekend is met zijn of haar status (positief of negatief getest op het betreffende virus), omdat er (nog) geen klachten zijn en/of omdat men zich nog niet heeft laten testen, is men zich over het algemeen wel bewust dat er sprake is geweest van risicogedrag (feestje gehad met familie of vrienden, terugkomen vanuit een ‘oranje’ vakantieland, date gehad).

 

Wij psychologen, zien beroepsmatig alleen de patiënten die psychische of cognitieve klachten hebben ontwikkeld na geïnfecteerd te zijn geraakt (met hiv, herpes, meningitis, COVID-19).
Bij een deel van hen ligt aan de psychische klachten een innerlijke worsteling ten grondslag.
Enerzijds worstelt men met het ervaren slachtofferschap: “Hoe ga ik om met mijn boosheid ten opzichte van degene die me geïnfecteerd heeft?” En de eigen rol ten aanzien van het verlies: “Hoe is me dit kunnen overkomen?”, “Hoe kon ik zo naïef zijn?”
Anderzijds kan men worstelen met de gedachte als (nieuwe) drager van het virus ook verantwoordelijk te zijn (geweest) voor de besmetting van een ander. “Hoe heb ik de ander dit kunnen aandoen?”.
Het is vrijwel nooit de intentie om de ander te infecteren, maar zeker als de mate van klachten bij de ander ernstig is of deze klachten blijvend zijn of als zelfs de ander is overleden, ontkomt de verspreider van het virus niet aan de schuldvraag. Hierbij is het van belang een onderscheid te maken tussen daadwerkelijk schuldig zijn en je schuldig voelen. De schaamte wordt voelbaar als men zichzelf en anderen onder ogen moet komen.

 

Schuld is de evaluatie van een handeling of een nalatigheid, waardoor men een ander schade heeft berokkend. Men heeft niet voldaan aan een norm en dat kan betrokkene verweten worden en hij/zij verwijt het zichzelf. Schaamte heeft betrekking op het niet voldoen aan een ideaalbeeld; men is niet wie men denkt te zijn. Deze negatieve aspecten van het zelf worden moeilijk verdragen en worden (door velen van ons) het liefst ongedaan gemaakt of op afstand gehouden (door er bijvoorbeeld niet over na te denken).
De emotionele impact van schaamte en schuld, heeft een relationele functie. Schaamte en schuld fungeren als een straf van binnenuit, die de kans verkleint dat het risicogedrag opnieuw optreedt. Schuld en schaamte zijn verder nutteloos, maar kunnen intrapsychisch leiden tot ernstige psychische klachten. Het is aan ons, als psychologen, om onze patiënten te helpen onder ogen te zien, wat men eerder niet wilde weten en de schuld en schaamte te leren verdragen.

 

In recent onderzoek (RIVM, 27-7-2020) geeft bijna iedereen (92%) aan het (heel) erg te vinden het virus door te geven aan iemand anders. Mensen tonen grote bereidheid om in isolatie te gaan als ze een positieve testuitslag zouden krijgen (95%) of als een huisgenoot positief getest zou worden (84% ja, 10% weet het niet). Toch bleek het draagvlak om zich te laten testen en/of thuis te blijven af te nemen. Het ‘niet-willen-weten’ lijkt opnieuw een gangbaar innerlijk (menselijk) mechanisme om te kunnen verdragen dat men zelf een potentieel infectiegevaar vormt. Door ‘niet-willen-weten’ worden gevoelens van schaamte en schuld op afstand gehouden. ‘Niet-willen-weten’ heeft vaak de functie (lustvolle) gewoontes voort te kunnen zetten; denk hierbij bijvoorbeeld ook aan het voortzetten van middelengebruik. In de context van COVID-19 gaat het dan om de ervaren vrijheid en de behoefte aan (fysiek) contact niet willen opgeven. De prijs (schuld en schaamte) betaalt men dan mogelijk later……

 

Jurgen Knobel, klinisch psycholoog OLVG Amsterdam
Secretaris Landelijke Vereniging Medische Psychologie (LVMP) en Sectie Psychologen Algemene en Academische ziekenhuizen (PAZ) van het Nederlands Instituut van Psychologen.

Deze column is de derde uit een serie over infectieziekten.
Lees de eerste column uit de serie hier.
Lees de tweede column uit de serie hier.
Deel deze pagina
  • Delen op Facebook
  • Delen op Twitter
  • Delen op WhatsApp
  • Delen op LinkedIn
  • Delen via e-mail
https://www.lvmp.nl/wp-content/uploads/2020/08/eye-4103308_640-1.jpg 426 640 Guus Dekkers https://www.lvmp.nl/wp-content/uploads/2021/07/lvmp-1.png Guus Dekkers2020-08-11 19:11:252021-10-30 23:40:29Schuld en schaamte (Jurgen Knobel)

Inloggen

Wachtwoord vergeten? Login
  • ALV en middagsymposium

    21 april 2023

    Op vrijdag 21 april vinden de Algemene Leden Vergadering (ALV) het middagsymposium plaats in Utrecht. Programma 09.00 - 09.30 uur    Inloop Algemene Ledenvergadering ...

  • Bekijk agenda

    Intellectuele eigendomsrechten

    Onze website bevat onderdelen waarop intellectuele eigendomsrechten van de LVMP en van derden rusten.

    Zo zijn artikelen, teksten, foto’s en de overige grafische vormgeving van onze website auteursrechtelijk beschermd.

    Het is niet toegestaan om deze documenten zonder bronvermelding te verspreiden of te wijzigen.

    KVK

    Kamer van Koophandel nummer (KVK):  40482843

    Privacyverklaring

    De LVMP vindt de privacy van leden en bezoekers van de website belangrijk en gaat met grote zorgvuldigheid om met persoonsgegevens.

    Hier kunt u meer informatie vinden over hoe wij dat doen.

    Websites met richtlijnen

    • CBO richtlijnen
    • GGZ Richtlijnen
    • Richtlijnendatabase

    Relevante websites

    • Handige vragenlijsten
    • Nationaal Programma Kankerbestrijding
    • Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie
    • Netwerk onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten
    • Scholingsagenda fgzp
    • NIP
    © 2023 Landelijke Vereniging Medische Psychologie.
    • Privacyverklaring
    • Mijn LVMP
    • Contact
    Scroll naar bovenzijde

    Wij gebruiken cookies uitsluitend om uw gebruiksgemak te vergroten en om het gebruik van de website te analyseren zoals omschreven in onze Privacyverklaring.

    OK

    Cookie en privacy instellingen



    Hoe wij cookies gebruiken

    We kunnen vragen om cookies op uw apparaat te plaatsen. We gebruiken cookies om ons te laten weten wanneer u onze websites bezoekt, hoe u met ons omgaat, om uw gebruikerservaring te verrijken en om uw relatie met onze website aan te passen.

    Klik op de verschillende rubrieken voor meer informatie. U kunt ook enkele van uw voorkeuren wijzigen. Houd er rekening mee dat het blokkeren van sommige soorten cookies van invloed kan zijn op uw ervaring op onze websites en de services die we kunnen bieden.

    Essentiële Website Cookies

    Deze cookies zijn strikt noodzakelijk om u diensten aan te bieden die beschikbaar zijn via onze website en om sommige functies ervan te gebruiken.

    Because these cookies are strictly necessary to deliver the website, refusing them will have impact how our site functions. You always can block or delete cookies by changing your browser settings and force blocking all cookies on this website. But this will always prompt you to accept/refuse cookies when revisiting our site.

    We respecteren volledig als u cookies wilt weigeren, maar om te voorkomen dat we u telkens opnieuw vragen vriendelijk toe te staan om een cookie daarvoor op te slaan. U bent altijd vrij om u af te melden of voor andere cookies om een betere ervaring te krijgen. Als u cookies weigert, zullen we alle ingestelde cookies in ons domein verwijderen.

    We bieden u een lijst met opgeslagen cookies op uw computer in ons domein, zodat u kunt controleren wat we hebben opgeslagen. Om veiligheidsredenen kunnen we geen cookies van andere domeinen tonen of wijzigen. U kunt deze controleren in de beveiligingsinstellingen van uw browser.

    Overige externe diensten

    We gebruiken ook verschillende externe services zoals Google Webfonts, Google Maps en externe videoproviders. Aangezien deze providers persoonlijke gegevens zoals uw IP-adres kunnen verzamelen, kunt u ze hier blokkeren. Houd er rekening mee dat dit de functionaliteit en het uiterlijk van onze site aanzienlijk kan verminderen. Wijzigingen zijn pas effectief zodra u de pagina herlaadt

    Google Webfont Instellingen:

    Google Maps Instellingen:

    Google reCaptcha instellingen:

    Vimeo en Youtube video's insluiten:

    Privacy Beleid

    U kunt meer lezen over onze cookies en privacy-instellingen op onze Privacybeleid-pagina.

    Privacyverklaring
    Accept settingsHide notification only